Van VAR naar Gedeelde Bewustwording

Uit ZZP-land komt de nodige onrust voorbij over de invoering van de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties; DBA. Zelfstandig Nederland is bang dat opdrachtgevers opdrachten massaal niet meer aan zelfstandigen gunnen in afwachting van “meer duidelijkheid” van Overheid, c.q. Belastingdienst. Zelfstandigen kunnen zelfs terecht bij DBA/ VAR- meldpunten.

Hoe reëel is deze angst nu en is de DBA wel zo’n stap terug?

Naar mijn mening is de ophef behoorlijk overdreven. In de oude situatie van de VAR werd deze vrij éénvoudig afgegeven. Achteraf werd dan door de Belastingdienst beoordeeld of de verhouding tussen opdrachtgever en opdrachtnemer inderdaad geen (fictieve) dienstbetrekking was geweest. Indien de Belastingdienst, bij deze achteraf beoordeling, van mening was dat een (fictieve) dienstbetrekking wel de basis van de arbeid/ opdracht was geweest, kwam de gehele fiscale claim bij de opdrachtnemer terecht; i.c. de zelfstandige. Middels de VAR- verklaring werd de opdrachtgever immers gevrijwaard van toekomstige fiscale aanspraken. Het volledige risico lag dus bij de ZZP-er.

De beoordeling door de Belastingdienst achteraf was echter exact conform de beoordeling die nu aan de orde is bij de verklaring DBA. Hier verandert inhoudelijk niets. Het bewustzijn was en is nu echter wel anders. Doordat inhoudelijk wordt verklaard (middels de modelovereenkomsten) hoe de concrete werksituatie en uitvoering is, wordt deze voor de zelfstandige en opdrachtgever meer tastbaar gemaakt. Opdrachtgever en opdrachtnemer gaan bewuster aan de slag met de vraag hoe de relatie vorm gegeven dient te worden. Onderscheid tussen opdrachtnemer en werknemer als bewust criterium. Dit gedeeld bewustzijn ontstaat bij de DBA vooraf en niet achteraf; bij controle van de daadwerkelijke situatie.

Merendeel van de kritiek gaat over het gegeven, dat de Belastingdienst niet duidelijk is over wanneer er wel of geen gezagsverhouding is. Dit is echter gewoonweg onmogelijk. Immers elke opdracht en situatie is anders. Over deze gezagsverhouding schreef ik in mijn eerdere column over dit onderwerp reeds. Voor het merendeel van de zelfstandigen is feitelijk enkel van belang ,dit was onder de VAR niet anders, dat de zelfstandige vrijheid heeft bij de uitvoering van zijn werkzaamheden en die zelfstandigheid ook laat zien. Zowel schriftelijk; i.c. de modelovereenkomst, maar zeker in de praktijk. Indien een zelfstandige schilder in bedrijfskleding van de opdrachtgever, met diens bedrijfsauto (bus) bij klanten van de opdrachtgever voorrijdt, is het navenant dat hier een vermoeden rijst van een fictief dienstverband.

Als overduidelijk is dat men als een zzp’er werkzaam is, dan is het niet nodig om met een door de Belastingdienst beoordeelde modelovereenkomst te werken. Deze modelovereenkomsten zijn alleen bedoeld voor die gevallen waarin er twijfel bestaat/ kan bestaan over de aard van de arbeidsrelatie. Zo is het volstrekt onnodig om als glazenwasser een modelovereenkomst conform DBA op te stellen. Uit de aard van de werkzaamheden (enkel het eindresultaat is bepalend) en de vrijheid qua invulling blijkt, dat de gezagsverhouding ontbreekt en dus geen sprake kan zijn van een arbeidsovereenkomst.

Komt u echter intern bij een opdrachtgever te werken, zorg dan dat u onderscheidend blijft t.o.v. het vaste personeel in loondienst. Laat uw zelfstandigheid blijken in de daadwerkelijke uitvoering en zorg naast de modelovereenkomst voor aangehechte vastgelegde werkafspraken en andere vastleggingen. Dan kunnen er later geen misverstanden ontstaan; die bij de VAR vaak wel ontstonden.

Let wel; dit is een gedeelde verantwoordelijkheid, die niet complex hoeft te zijn.

Mr. drs. C. van Toer